Komisja Europejska z zadowoleniem przyjęła porozumienie między Parlamentem Europejskim a Radą Europejską w sprawie programu Horyzont Europa. Program będzie dysponował budżetem w wysokości około 95,5 mld euro na lata 2021–2027. Obecne porozumienie polityczne musi jeszcze zostać formalnie zatwierdzone przez PE i Radę.
Na kwotę tę składa się m.in. 5,4 mld euro (w cenach bieżących) z instrumentu NextGenerationEU, przeznaczone na przyspieszenie odbudowy Unii i poprawienie jej odporności na przyszłe kryzysy, a także dodatkowe 4,5 mld euro (w cenach bieżących). Stanowi to wzrost o 30 proc. w stosunku do kończącego się programu Horyzont 2020 (porównanie programu HEU z programem H2020 dla UE-27, w cenach stałych) i sprawia, że Horyzont Europa będzie najbardziej ambitnym programem w zakresie badań naukowych i innowacji w historii UE.
Program Horyzont Europa będzie promować doskonałość i zapewniać cenne wsparcie najlepszym naukowcom i innowatorom, stymulując tym samym przemiany systemowe konieczne do zapewnienia, by Europa była ekologiczna, zdrowa i odporna. Będzie stymulować doskonałość naukową za pośrednictwem Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (European Research Council – ERC), tak by umożliwić wybitnym naukowcom poszerzanie granic nauki i wiedzy, co pomoże sprostać wyzwaniom gospodarczym i społecznym, przed którymi stoi Europa. Stypendia i wymiany w ramach Działań Marii Skłodowskiej-Curie (MSCA) pomogą najbardziej utalentowanym młodym naukowcom poszerzać wiedzę i umiejętności, a Europa skorzysta z doradztwa naukowego, wsparcia technicznego i specjalnych badań prowadzonych przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC), służbę naukową Komisji Europejskiej.
Klastry, czyli wyzwania globalne
Horyzont Europa będzie również wspierać badania oparte na współpracy w zakresie wyzwań społecznych, przed którymi stoi Europa, oraz wzmacniać potencjał technologiczny i przemysłowy poprzez tematyczne grupy polityk (klastry) dotyczące pełnego spektrum globalnych wyzwań. Na przykład za sprawą klastrów „Klimat, energetyka i mobilność” oraz „Technologie cyfrowe, przemysł i przestrzeń kosmiczna” zwiększona zostanie skala badań i innowacji w dziedzinach związanych z klimatem, a przedsiębiorstwa europejskie otrzymają dostęp do potrzebnych im technologii i danych. W tym drugim przypadku nacisk zostanie położony na badania kwantowe, co poprawi pozycję Europy jako lidera w dziedzinie nauki i zwiększy doskonałość w dziedzinie technologii kwantowych.
Klaster „Kultura, kreatywność i społeczeństwo integracyjne” została wzmocniona w celu zagwarantowania większego wsparcia dla badań naukowych i innowacji w sektorach kultury i kreatywnym poprzez tworzenie przestrzeni współpracy w zakresie dziedzictwa kulturowego oraz sztuki i nauk humanistycznych. Klaster „Zdrowie” pozwoli zająć się takimi wyzwaniami jak pandemia koronawirusa, rozszerzenie badań klinicznych, innowacyjne środki ochronne, wirusologia, szczepionki, leczenie i diagnostyka oraz przekładanie wyników badań na środki polityki zdrowia publicznego.
Misje UE
Misje UE skupią się na ambitnych, określonych w czasie i osiągalnych celach służących osiągnięciu wspólnych europejskich korzyści. Mają one zapobiec do 2030 r. trzem milionom zgonów w wyniku chorób nowotworowych, a także zapewnić 100 miast neutralnych dla klimatu, zdrowe oceany, morza i wody wewnętrzne, zdrowe gleby, zdrową żywność i odporność regionów na zmianę klimatu. Obejmując swoim zakresem kluczowe obszary, takie jak energia, transport, bioróżnorodność, zdrowie, żywność oraz obieg zamknięty, usprawnione partnerstwa europejskie będą zachęcać do szerokiego udziału partnerów z sektorów publicznego i prywatnego.
Rozwój potencjału badawczego
Ponieważ wiedza nie ma granic terytorialnych, program Horyzont Europa będzie również zachęcał do większego uczestnictwa, zmniejszał lukę w zakresie badań naukowych i innowacji oraz wzmacniał europejską przestrzeń badawczą (European Research Area – ERA). Za pomocą szerokiego wachlarza środków będzie wspierał kraje osiągające gorsze wyniki w zakresie badań naukowych i innowacji, a także stymulował tworzenie centrów doskonałości, poprawę ich możliwości i nawiązywanie powiązań opartych na współpracy. Na cel ten zostanie przeznaczone 3,3 proc. budżetu programu, co stanowi znaczny wzrost w porównaniu z programem Horyzont 2020.
Ponadto Horyzont Europa wprowadzi nowe inicjatywy, takie jak Europejska Rada ds. Innowacji (European Innovation Council – EIC) i misje UE. Europejska Rada ds. Innowacji, która funkcjonuje już w fazie pilotażowej, otrzyma w budżecie ponad 10 mld euro na wsparcie dla powstających i przełomowych innowacji w rozpoczynających działalność oraz małych i średnich przedsiębiorstwach, a także w spółkach o średniej kapitalizacji. Działalność ta będzie uzupełnieniem prac Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (EIT). Ponadto dzięki nawiązywaniu kontaktów z regionalnymi i krajowymi innowatorami zostaną wzmocnione europejskie ekosystemy innowacji. Z kolei misje UE skupiają się na kwestiach, które mają wpływ na nasze codzienne życie – od walki z rakiem po przystosowanie się do zmian klimatu, mieszkanie w bardziej ekologicznych miastach, ochronę wód i oceanów, czy też zapewnienie zdrowych gleb z myślą o zdrowej żywności, zdrowiu ludzi, o przyrodzie i klimacie.
Współpraca i synergia
Jednym z ważnych założeń programu Horyzont Europa jest ścisła współpraca z innymi programami i politykami UE, takimi jak InvestEU, Erasmus+, polityka spójności UE, Cyfrowa Europa (Digital Europe), europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, instrument Łącząc Europę (Connecting Europe Facility – CEF) oraz Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. Ma to na celu wspieranie szybszego upowszechniania informacji na szczeblu krajowym i regionalnym oraz wykorzystanie wyników badań naukowych i innowacji, a także poprawę skuteczności samego programu.
Po raz pierwszy w historii programu ramowego regiony mogą dobrowolnie przekierować część swoich funduszy regionalnych do programu Horyzont Europa w celu wykorzystania ich na potrzeby działań w zakresie badań naukowych i innowacji na ich terenie. By jeszcze bardziej ułatwić udzielanie wsparcia, Komisja zaproponowała również wyłączenie prowadzonych przez MŚP projektów, które otrzymają „pieczęć doskonałości” (Seal of Excellence) w ramach programu Horyzont Europa, z obowiązku uprzedniego zgłoszenia w kontekście otrzymywania pomocy państwa. Jest to możliwe dzięki gwarancjom zawartym w programach UE zarządzanych centralnie przez Komisję.
Długoterminowy budżet UE, po jego przyjęciu, w połączeniu z inicjatywą NextGenerationEU – która jest instrumentem tymczasowym służącym stymulowaniu odbudowy Europy – będą stanowić największy w historii pakiet środków stymulacyjnych, jaki kiedykolwiek finansowano z budżetu UE. Wynosząca łącznie kwota 1,8 bln euro (w cenach z 2018 r.) posłuży odbudowie Europy po pandemii COVID-19. Będzie to Europa bardziej ekologiczna, cyfrowa i odporna.
(Źródło: Komisja Europejska)